به گزارش روابط عمومی موسسه صندوق پس‌انداز کارکنان راه‌آهن، سید علیرضا سیدوکیلی، دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و صنایع وابسته، در نخستین روز از مهرماه طی بازدیدی از انبار توشه تهران شرکت توسعه بازرگانی پیشتاز راه و شهر (قطاربار)، از نزدیک در جریان فعالیت‌ها و ظرفیت‌های  قطار بار قرار گرفت و ضمن آشنایی با مسائل و چالش‌های  این شرکت،  بر اهمیت حمل خرده‌بار ریلی تأکید کرد.

سیدوکیلی در حاشیه این بازدید در گفت‌وگویی اختصاصی با روابط عمومی شرکت توسعه بازرگانی پیشتاز راه و شهر به بررسی جایگاه و چشم‌انداز حمل خرده‌بار ریلی در کشور پرداخت.

او در این گفت‌وگو، ضمن تشریح فرصت‌ها، چالش‌ها و اصلاحات موردنیاز، تأکید کرد که خرده‌بار باید به‌عنوان یک مد حمل‌ونقلی مستقل در کشور شناخته شود. 

خرده‌بار؛ نیازمند تغییر نگاه بنیادین

سیدوکیلی با اشاره به تجربه چند دهه‌ای راه‌آهن ایران در حمل خرده‌بار، گفت: سال‌ها، این بخش صرفاً به‌عنوان فعالیتی جنبی در کنار حمل مسافر دیده می‌شد. اما خرده‌بار نه از جنس یک فعالیت تکمیلی، بلکه یک کسب‌وکار مستقل با منطق، قواعد و تقاضای خاص خود است.

دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و صنایع وابسته افزود: در حمل بارهای عمده، تأخیر چندروزه به‌طور معمول مشکلی ایجاد نمی‌کند، زیرا مقصد غالباً کارخانه یا انبارهایی با ذخایر مطمئن هستند. اما در حوزه خرده‌بار، سرعت و زمان‌بندی تحویل به‌عنوان شاخص اصلی موفقیت مطرح است و این تفاوت بنیادین نشان می‌دهد که خرده‌بار باید به‌عنوان یک مُد حمل‌ونقلی جداگانه در نظر گرفته شود. 

دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و صنایع وابسته، با اشاره به امکانات موجود در شبکه ریلی و شهری، به ظرفیت‌های مغفول مانده اشاره کرد و گفت: آن‌دسته از قطارهای مسافری‌ که واگن‌های توشه قطاربار به آن‌ها متصل هستند پس از رسیدن به مقصد، ساعت‌های طولانی بلااستفاده می‌مانند. به‌عنوان مثال، قطاری که از تهران به مشهد حرکت می‌کند، معمولاً ۱۰ ساعت توقف دارد. این زمان می‌تواند به‌طور بهینه برای حمل خرده‌بار در مسیرهای کوتاه‌تر مورد استفاده قرار گیرد. یک واگن خالی، زیان‌ده‌تر از واگنی است که بخشی از زمان خود را صرف جابه‌جایی مرسولات کوچک کند.

سیدوکیلی با بیان اینکه  شبکه مترو در شهرهای بزرگ، از نیمه‌شب تا صبح بلااستفاده است؛ به یک ایده نوآورانه اشاره کرد و گفت:  این در حالی است که بسیاری از مرسولات شبانه جابه‌جا می‌شود؛ لذا استفاده از این ظرفیت، می‌تواند تحولی در حمل‌ونقل درون‌شهری خرده‌بار ایجاد کند، بی‌آنکه سرمایه‌گذاری عظیمی نیاز باشد.

نقش انجمن صنفی و تنظیم‌گری

سیدوکیلی با اذعان به اینکه انجمن صنفی تاکنون اقدام ویژه‌ای در حوزه خرده‌بار انجام نداده است؛ گفت:  این موضوع یک تلنگر است که باید از این پس جدی‌تر وارد این عرصه شویم.

وی یکی از دلایل  غفلت از حمل خرده بار در صنعت ریلی را محدود بودن فعالان این عرصه دانست و گفت:  تاکنون عملاً تنها یک شرکت یعنی پیشتاز راه و شهر (قطاربار) در این حوزه به‌طور جدی ورود کرده است. اما اکنون زمان آن رسیده که انجمن به‌عنوان نهاد تنظیم‌گر و هماهنگ‌کننده، بستری برای همکاری بین شرکت‌های مختلف ایجاد کند. در این صورت، هم این بازار رشد خواهد کرد و هم سایر شرکت‌ها می‌توانند به‌عنوان مکمل در زنجیره ارزش ایفای نقش کنند.

تعرفه‌ها و چالش‌های مقرراتی

سیدوکیلی با اشاره به اینکه  تعرفه‌ها باید پویا و هوشمندانه با رقبا مقایسه شوند؛ گفت: ما فقط با شرکت‌های داخلی مانند پست و چاپار رقابت نمی‌کنیم؛ بلکه رقبای بین‌المللی مانند DHL و TNT نیز حضور دارند. در حمل دریایی، مدلی به نام گروپاژ وجود دارد که بارهای کوچک را تجمیع می‌کند و بسیار مقرون‌به‌صرفه است. الگوبرداری از چنین مدل‌هایی می‌تواند در خرده‌بار ریلی الهام‌بخش باشد.

وی همچنین درخصوص چالش‌های مقرراتی در ارائه  خدمات حمل و نقل ریلی گفت: بخشی از موانع کنونی ناشی از نظارت‌های پلیس راه‌آهن است. بازرسی‌ها و ایکس‌ری‌هایی که برای بارهای داخلی اعمال می‌شود، مشابه رویه‌های صادرات و واردات است و موجب کندی کار می‌شود. این رویه‌ها باید در سطح بالادستی اصلاح شوند تا هم الزامات امنیتی حفظ شود و هم مانع غیرضروری برای فعالان اقتصادی ایجاد نشود.

ضرورت اصلاح ساختار در راه‌آهن

سیدوکیلی با بیان اینکه اگر قرار است خرده‌بار ریلی رشد کند، باید جایگاهی رسمی در راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران برای آن تعریف شود؛ گفت: سال‌ها پیش به دلیل ویژگی‌های خاص، شرکت قطارهای حومه‌ای تأسیس شد. همین منطق برای خرده‌بار نیز وجود دارد. حمل خرده‌بار پیچیده‌تر از حمل کالای عمده است و نیازمند نگاه تخصصی، ساختار مستقل و سیاست‌گذاری متناسب است.

دیجیتال‌سازی؛ کلید تحول آینده

وی در ادامه به نقش فناوری‌های نوین پرداخت و گفت: رهگیری هوشمند مرسولات، سفارش آنلاین و انبارداری دیجیتال از الزامات اصلی توسعه هستند. اما فراتر از این، داده‌هایی که در این فرآیند ثبت می‌شود، خود یک دارایی استراتژیک است. دانستن اینکه چه کالایی از کدام شهر و توسط چه فرد یا شرکتی ارسال می‌شود، می‌تواند بازارهای جدیدی خلق کند. این داده‌ها همانند آنچه پلتفرم‌هایی چون اسنپ از آن بهره‌برداری کردند، به منبع درآمدی تازه برای فعالان خرده‌بار تبدیل خواهد شد.

امنیت؛ برگ برنده حمل ریلی

دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و صنایع وابسته،  در پایان امنیت را مهم‌ترین مزیت رقابتی ریلی معرفی نمود و خاطر نشان کرد:  مردم در حافظه جمعی خود، حمل‌ونقل ریلی را امن‌تر و ایمن‌تر از حمل‌ونقل جاده‌ای می‌شناسند. بسیاری از صاحبان کالاهای ارزشمند، تنها حمل‌ونقل ریلی را انتخاب می‌کنند. این مزیت باید پررنگ‌تر شده و به‌عنوان برگ برنده در بازاریابی و توسعه بازار به‌کار گرفته شود.